Διανύουμε όλοι μια δύσκολη, πολύπλοκη περίοδο. Ως εκ τούτου, θα πρέπει καθένας να επεξεργαστεί τι σήμαιναν για εκείνον τα τελευταία σχεδόν δύο χρόνια και ό,τι πρόκειται να συμβεί στη συνέχεια.
Φυσικά, είναι όλοι μοναδικοί και διαφορετικοί άνθρωποι και θα έχουν επηρεαστεί από τα επαναλαμβανόμενα lockdowns και τους φόβους για την υγεία με διαφορετικούς τρόπους.
Ωστόσο είναι ζωτικής σημασίας να μην υποτιμάται ο τρόπος με τον οποίο οι επιπτώσεις αυτού του συλλογικού άγχους θα μπορούσαν να παίξουν σημαντικό ρόλο σε κάποιους ανθρώπους. Οι ειδικοί μιλούν για αυτό το φαινόμενο. Ο Γενικός Διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), Tedros Adhanom Ghebreyesus, εξέδωσε προειδοποίηση τον Μάρτιο, δηλώνοντας ότι ο κόσμος πρέπει να προετοιμαστεί για μαζικά ψυχικά τραύματα για τα επόμενα χρόνια, μετά την πανδημία.
Τι είναι η διαταραχή άγχους μετά την πανδημία (PPSD);
Παρόμοια από πολλές απόψεις με τη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), η PPSD είναι μια υπόθεση που προβλέπει ότι κατά τους μήνες μετά την έξοδο από την πανδημία, θα υπάρξουν κάποιοι άνθρωποι που θα βιώσουν μια αντίδραση τραύματος. Αυτό θα μπορούσε να μοιάζει με το πώς αναπτύσσεται η PTSD κατά τους μήνες και τα χρόνια μετά από ένα τραυματικό γεγονός.
Η διαταραχή μετατραυματικού στρες συμβαίνει όταν ένα άτομο έχει περάσει ένα τραυματικό γεγονός στη ζωή του. Είτε έχει δει, παρακολουθήσει ή βιώσει ένα τραυματικό γεγονός, και στη συνέχεια, μήνες ή χρόνια αργότερα, εμφανίζει συμπτώματα που μπορεί να περιλαμβάνουν οτιδήποτε, από άγχος και κατάθλιψη μέχρι αναδρομές στο παρελθόν.
Πώς συνδέεται λοιπόν αυτό με όσα συνέβησαν και θα συνεχίσουν να συμβαίνουν κατά τη διάρκεια των ετών της πανδημίας;
“Πολλοί άνθρωποι έχουν βιώσει κάποιο βαθμό τραύματος αυτό το τελευταίο έτος. Σε αυτό το σημείο μπορεί να εμφανιστεί η διαταραχή μεταπανδημικού στρες (PPSD). Από την αβεβαιότητα γύρω από την πανδημία, την απροσδόκητη φύση όλων αυτών, το γεγονός ότι ήταν κλειδωμένοι για ένα χρόνο, τα τρομακτικά πρωτοσέλιδα κάθε μέρα, οι απώλειες ζωών, οι οικονομικές δυσκολίες, η σύγκρουση με τις κυβερνήσεις – ήταν μια αμείλικτη ιστορία κακών ειδήσεων που δεν έχει σταματήσει, και νομίζω ότι αυτό επηρέασε πολλούς ανθρώπους με διάφορους τρόπους”, εξηγεί στα social media του ο Owen O’Kane, επαγγελματίας ψυχικής υγείας, κορυφαίος ψυχοθεραπευτής, πρώην κλινικός επικεφαλής του NHS για την ψυχική υγεία και συγγραφέας του βιβλίου, “Ten Times Happier”.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η PPSD δεν αποτελεί επίσημη ιατρική διάγνωση. “Μιλάω γι’ αυτό προς το παρόν, υποθετικά, ως κάτι που μπορεί να εξελιχθεί παρόμοια με το PTSD”, λέει σε κάποια άλλη τοποθέτηση ο O’Kane και προσθέτει, “Συχνά το άγχος, η κατάθλιψη, ο θυμός, ο φόβος και ο πανικός είναι συμπτώματα κάποιου άλλου προβλήματος. Νομίζω ότι πολλά από αυτά τα συμπτώματα μπορεί να συνδέονται άμεσα με το τι συνέβη τον τελευταίο χρόνο – και είναι σημαντικό να μην το αποδυναμώσουμε αυτό”.
“Νομίζω ότι η PPSD θα παρουσιάζεται λίγο σαν τη μετατραυματική διαταραχή, με την έννοια ότι θα υπάρχουν βασικά συμπτώματα για τα οποία θα πρέπει να προσέχετε, αλλά δεν θα τα έχουν όλοι”, σημειώνει ο O’Kane.
Ακολουθούν ορισμένα συμπτώματα που θα περίμενε να έχει η PPSD:
- Αλλαγές στη διάθεση
- Αυξημένα επίπεδα άγχους ή πανικού
- Αναπόληση μιας συγκεκριμένης στιγμής
- Υπερβολική επαγρύπνηση
- Αποφυγή της συνάντησης με ανθρώπους
- Διακοπτόμενος ύπνος
- Ανάπτυξη προβλημάτων εξάρτησης
Ακόμη, τονίζει ότι “πρέπει να αντιμετωπίσουμε το άγχος, αλλά αν υπάρχει τραύμα πίσω από το άγχος, πρέπει να αντιμετωπίσουμε και το τραύμα. Εάν δεν το κάνετε, τα συμπτώματα θα συνεχίσουν να επανέρχονται”.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο
“Νομίζω ότι υπάρχει η υπόθεση ότι οι άνθρωποι που έχουν ήδη προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί να δυσκολεύονται περισσότερο. Αλλά δεν νομίζω ότι θα είναι τόσο ξεκάθαρο. Αν κοιτάξετε κάποιες από τις στατιστικές σχετικά με τους νεότερους ανθρώπους, αυτοί πέρασαν μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο και υπέφεραν από πολύ άγχος και κατάθλιψη”.
Σε “κανονικούς καιρούς”, έχουμε διεξόδους που μας βοηθούν να διαχειριστούμε την ψυχική μας ευημερία. Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, πολλοί πόροι αφαιρέθηκαν. Έτσι, όταν αφαιρείς τη δυνατότητα να συνδεθείς, τη δυνατότητα να δεις ανθρώπους, τη δυνατότητα να κοινωνικοποιηθείς, τη δυνατότητα να πας στο γυμναστήριο, φυσικά, η ψυχική υγεία θα δεχθεί τις επιπτώσεις”.
Περιμένουμε ότι θα δούμε πολλές και πολύ διαφορετικές εκφάνσεις της, οι οποίες μπορεί να αρχίσουν να εκδηλώνονται αρκετά έντονα όταν οι άνθρωποι πρέπει να επανέλθουν στην κανονική ζωή” λέει ο O’Kane.
Γιατί χρειάζεται χρόνος για να εμφανιστεί η διαταραχή;
Ο εγκέφαλος λειτουργεί με έναν πολύ προστατευτικό τρόπο. Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου τραύματος ή μιας πολύ έντονης δυσκολίας, οι μηχανισμοί του εγκεφάλου μπαίνουν σε κατάσταση λειτουργίας, όπου προσπαθεί κυριολεκτικά απλά να “ξεπεράσει” το γεγονός της στιγμής.
Έτσι, όταν η απειλή απομακρύνεται, εάν το τραύμα δεν έχει αντιμετωπιστεί ή επεξεργαστεί, ο εγκέφαλος εξακολουθεί να βρίσκεται σε λειτουργία απειλής. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έξι μήνες αργότερα, κάποιος μπορεί να εξακολουθεί να αισθάνεται αγχωμένος και υπερ-επιφυλακτικός και να μη θέλει να βγει από το σπίτι, επειδή αισθάνεται το ίδιο φοβισμένος τώρα, έξι μήνες μετά, όπως και τη στιγμή του τραύματος.
Αντιμετώπιση της διαταραχής άγχους μετά την πανδημία
Η αντιμετώπιση εξαρτάται από το άτομο. Για κάποιον που έχει υποφέρει σοβαρά, μπορεί να είναι η φαρμακευτική αγωγή που θα τον βοηθήσει να ισορροπήσει. Για άλλους, θα μπορούσαν να είναι οι ομιλητικές θεραπείες, και για κάποιους ανθρώπους – εφόσον ασχολούνται κοινωνικά και συνδέονται με τους ανθρώπους, αυτό μπορεί να είναι αρκετό για να τους επαναφέρει στο προσκήνιο.
“Δεν λέω ότι όλοι θα χρειαστούν επαγγελματική βοήθεια. Αλλά είναι σημαντικό να μην μειώνουμε σε σημασία τον περασμένο χρόνο και να μην λέμε “α, καλά, όλα τελείωσαν τώρα και δεν πειράζει”. Πρέπει να ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να μιλήσουν για πράγματα που τους έχουν στεναχωρήσει. Το θέμα είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να προσαρμοστούν σε μια πιο φυσιολογική ζωή με ρυθμό που να είναι άνετος γι’ αυτούς”, λέει ο O’Kane.
Πώς γίνεται αντιληπτό ότι κάποιος έχει την εν λόγω διαταραχή
Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η περιστασιακή κακή μέρα για τον καθένα είναι φυσιολογική, είναι μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης. Νομίζω όμως ότι αν έχετε περισσότερες δύσκολες μέρες από τις καλές και τα πράγματα δεν αλλάζουν ή χειροτερεύουν, είναι καιρός να το αντιμετωπίσετε.
Νομίζω ότι το θέμα είναι να προσεγγίσουμε τη συζήτηση με διαφάνεια. Απλά και μόνο το να μπορείς να εξομαλύνεις τη συζήτηση μπορεί να είναι ένας χρήσιμος τρόπος για να ξεκινήσεις να μιλάς γι’ αυτό. Για ορισμένους ανθρώπους, ακόμη και η συνειδητοποίηση ότι κάποιος έχει εντοπίσει ότι δυσκολεύεται, μπορεί να βοηθήσει. Ξεκαθαρίστε τους ότι είστε εκεί γι’ αυτούς και ότι είστε πρόθυμοι και έτοιμοι να τους ακούσετε.
Πώς να βοηθήσει κανείς τον εαυτό του αν νομίζει ότι μπορεί να έχει PPSD
“Νομίζω ότι το πρώτο αρχικό βήμα θα ήταν να διαλέξετε ένα άτομο που εμπιστεύεστε και απλά να κάνετε μια συζήτηση μαζί του”, δηλώνει ο ειδικός.
Ωστόσο, προτείνει να μην ξεχνάμε και την επαγγελματική βοήθεια με τις υπηρεσίες ψυχολογικής θεραπείας να προσφέρουν λαμπρά θεραπευτικά προγράμματα. Ένας εξειδικευμένος κλινικός με καλή εμπειρία στο ενεργητικό του θα μπορούσε να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ κάποιου που έχει απλώς μια κύρια διαταραχή πανικού από κάποιον που έχει συμπτώματα πανικού ή συμπτώματα άγχους, αλλά που έχει επίσης τραυματιστεί σημαντικά από τα γεγονότα του περασμένου έτους.
Πρόκειται για φαινόμενα θεραπεύσιμα, οι άνθρωποι βελτιώνονται, καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν το τραύμα, να ανακάμψουν και να ξαναβρούν τη ζωή τους.
