Είναι μία συνέντευξη που παραχώρησε στο δημοσιογράφο Αχιλλέα Ροδίτη για την εφημ. Πολιτεία, ο Δρ Αντώνιος Ντακανάλης
Πρόκειται για έναν Έλληνα επιστήμονα, εκ των κορυφαίων στον χώρο της Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας μιλά στην «Πολιτεία» για τα οφέλη από την Τεχνητή Νοημοσύνη εστιάζοντας στην «επανάσταση» υπέρ της Υγείας του Ανθρώπου. Απαντά όμως και στις επιφυλάξεις σχετικά με την επίδραση στην ψυχολογία των μαζών…
Ο Δρ. Αντώνιος Ντακανάλης είναι Kαθηγητής και Eπικεφαλής ερευνητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο «Μπικόκα» του Μιλάνου και το 2023 κατατάχθηκε ανάμεσα στους 50 καλύτερους επιστήμονες παγκοσμίως στον τομέα της ψυχικής υγείας και στους 10 καλύτερους στην Ευρώπη στην κλινική εφαρμογή νέων τεχνολογιών στον τομέα της ψυχικής υγείας και ευεξίας.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
- Κύριε Ντακανάλη, πόσο τελικά επηρεάζει τις ζωές μας η Τεχνητή Νοημοσύνη;
Αφουγκράζομαι την αγωνία του κόσμου περί της «νοημοσύνης» που επιδεικνύουν οι μηχανές! Όμως, έχω να σας πω με πάσα ειλικρίνεια ότι βεβαιότητα για το τι έρχεται, δεν υπάρχει σε κανέναν. Και ξέρετε γιατί δεν υπάρχει βεβαιότητα; Γιατί κανείς δεν έχει συνειδητοποιήσει τα όρια της επανάστασης που φέρνει η τεχνητή νοημοσύνη στην ανθρωπότητα, καθώς ενσωματώνεται σταδιακά στον ιστό της καθημερινότητάς μας. Οι τρεις βιομηχανικές επαναστάσεις που προηγήθηκαν άλλαξαν τις κοινωνικο-οικονομικές δομές, τα θεμέλια δηλαδή της ανθρωπότητας. Η 4η βιομηχανική επανάσταση, που έχει στο επίκεντρο την τεχνητή νοημοσύνη και τον αυτοματισμό, είναι πολύ μεγαλύτερη και θα επηρεάσει οριζόντια και κάθετα όλη μας τη ζωή, από τον τρόπο που εργαζόμαστε και εκπαιδευόμαστε, μέχρι τον τρόπο που θα μετακινούμαστε και θα λαμβάνουμε υγειονομική περίθαλψη.
Και για να αντιληφθείτε την «κοσμογονία» που φέρνει η τεχνητή νοημοσύνη στον τομέα της υγείας, τον οποίο και υπηρετώ, θα αναφερθώ στην περίπτωση του 53χρονου Paul, που έχει διαγνωστεί με κολπική μαρμαρυγή και επισκέπτεται τον καρδιολόγο του, ο οποίος χρησιμοποιεί τα ιατρικά δεδομένα του ασθενή για να δημιουργήσει το «ψηφιακό δίδυμο» του. Η εικονική καρδιά που εμφανίζεται στην οθόνη του γιατρού σε τρισδιάστατη μορφή, με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, δεν είναι μια απλή απεικόνιση, αλλά ένα ψηφιακό αντίγραφο που μοιάζει, συμπεριφέρεται και αντιδρά ακριβώς όπως η φυσική καρδιά του ασθενούς. Μέσω προηγμένων δυνατοτήτων ανάλυσης, προσομοιώνονται και συγκρίνονται διάφορες θεραπευτικές επιλογές στον ψηφιακό δίδυμο, με στόχο τη βέλτιστη εξατομικευμένη θεραπεία, την οποία στη συνέχεια θα λάβει ο ασθενής.
- Η δική σας ερευνητική ομάδα διεξάγει σχετικές έρευνες;
Η κλινική και ερευνητική μου ομάδα, στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου, έχει αναπτύξει καινοτόμες εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης για έξυπνα κινητά τηλέφωνα που, μεταξύ άλλων, εντοπίζουν έγκαιρα συμπτώματα ψυχικής δυσφορίας, όπως άγχος και κατάθλιψη και άλλες που ενισχύουν την ψυχική υγεία και ευημερία εργαζομένων, φοιτητών και αθλητών, προσφέροντας εξατομικευμένες, ολιστικές και κλινικά τεκμηριωμένες λύσεις ευεξίας, που είναι προσβάσιμες σε όλους, οποτεδήποτε και από οπουδήποτε. Επιπλέον, η ομάδα μου αξιοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη στην έγκαιρη πρόγνωση, στο να προβλέπουμε το πώς θα πάει ο ασθενής μας και κατά πόσο θα ανταποκριθεί σε ένα συγκεκριμένο είδος θεραπείας. Έχουμε για παράδειγμα εντάξει την τεχνητή νοημοσύνη σε ένα πρόγραμμα για την κατάθλιψη, την μάστιγα του 21ου αιώνα.
Υπάρχουν ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στα φάρμακα ή πρέπει να δοκιμάσουν διάφορα σκευάσματα μέχρι να βρεθεί το κατάλληλο για αυτούς. Εμείς συλλέγουμε μεγάλο όγκο δεδομένων από γενετικό υλικό μέχρι ηλεκτρονικά αρχεία υγείας και μέσω αλγορίθμου προβλέπουμε ποιο φάρμακο ταιριάζει σε ποιον, πράγμα που σημαίνει ταχύτερη ίαση των ασθενών, βελτίωση της ποιότητας ζωής τους και εξοικονόμηση πόρων. Την ίδια τεχνική με εμάς, χρησιμοποιούν Αμερικανοί επιστήμονες για να αντιμετωπίσουν μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στη μάχη κατά του καρκίνου: την πρόβλεψη του πότε ο καρκίνος θα αντισταθεί στη χημειοθεραπεία. Η τεχνητή νοημοσύνη μας φέρνει όλο και πιο κοντά στο διαχρονικά ζητούμενο της ιατρικής ακρίβειας, δηλαδή της προσαρμογής της θεραπεία στις εξατομικευμένες ανάγκες κάθε ασθενούς με βάση το γενετικό προφίλ του και την κλινική εικόνα της δεδομένης στιγμής.
- Υπάρχουν όμως, κίνδυνοι, όπως κάποιοι φοβούνται; Κι αν ναι, ποιοι; Και τι πρέπει να προσέξουμε;
Ζούμε σε μια εποχή τεχνολογικών εξελίξεων εκθετικού ρυθμού και νιώθω ότι όσα λέω σήμερα, τον επόμενο μήνα ενδέχεται να είναι ξεπερασμένα. Παρόλα αυτά, εγώ δεν τρομάζω από τη νοημοσύνη των μηχανών αλλά από την νοημοσύνη και την νοοτροπία «κολλημένων» ανθρώπων και αργόσυρτων κοινωνιών.
Αναμφισβήτητα, η τεχνητή νοημοσύνη δεν μεταμορφώνει μόνο την ιατρική αλλά επηρεάζει οριζόντια και κάθετα όλη μας τη ζωή, πυροδοτώντας εκτεταμένες συζητήσεις για τα οφέλη και τους κίνδυνους που συνοδεύουν την υπερταχεία ανάπτυξη της.
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν έχει συνείδηση, ούτε συναίσθημα. Δεν έχει πρόσημο, ούτε θετικό, ούτε αρνητικό. Ο προσανατολισμός και η επίδραση της εκάστοτε τεχνολογία εξαρτάται από την χρήση και την ηθική που την καθοδηγεί. Δεν μπορούμε να σταματήσουμε την πρόοδο της επιστήμης. Η τεχνολογική εξέλιξη είναι ήδη εδώ και τρέχει. Μπορούμε όμως να θέσουμε όρια ταχύτητας και ένα ρυθμιστικό πλαίσιο, επηρεάζοντας την κατεύθυνση της τεχνολογίας προς υπεύθυνες πρακτικές. Και νομίζω βρισκόμαστε σε καλό δρόμο.
- Υπάρχουν δηλαδή πρωτοβουλίες;
Να υπενθυμίσω μόνο ότι ο νέος Ευρωπαϊκός Κανονισμός γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη, γνωστός ως AI EU Act, επιδιώκει να διασφαλίσει, ότι οι Ευρωπαίοι θα μπορούν να επωφελούνται τα πλεονεκτήματα της τεχνητής νοημοσύνης, αφού αντιμετωπίζει τους κινδύνους που προκύπτουν (π.χ., απώλεια ελέγχου, διαρροή ευαίσθητων πληροφοριών των πολιτών, κακόβουλη χρήση, κίνδυνος μεροληψίας και παραβίασης ιδιωτικής ζωής) και ρυθμίζει αυστηρούς κανόνες για τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, κατοχυρώνοντας, μεταξύ άλλων, ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών και τις δεοντολογικές αρχές.
- Μπορούμε να μείνουμε απλοί «παρατηρητές»;
Φρονώ ότι ενασχόληση με το νομοθετικό και ρυθμιστικό πλαίσιο εφαρμογής της τεχνητής νοημοσύνης είναι τόσο σημαντική, όσο και οι επενδύσεις στις τεχνολογίες αιχμής. Η Ευρώπη και η Ελλάδα, δεν μπορούν να μείνουν πίσω από τις εξελίξεις στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης που θα προκύψουν ούτως ή άλλως στον υπόλοιπο κόσμο με πρωταγωνιστές την Αμερική, την Κίνα και την Ινδία. Αν χαθεί η ευκαιρία της ενεργούς συμμετοχής μας σε αυτήν την τεχνολογική επανάσταση που είναι ακόμα στα σπάργανα της, ενδεχομένως να απειληθεί και η ίδια η ύπαρξη μας μελλοντικά από όσους θα αναπτύξουν προηγμένα συστήματα τόσο μεγάλης ακριβείας που δεν θα μπορούμε να τα κατανοήσουμε…
