Το Άγιο Δισκοπότηρο, ή ιερό Γκράαλ ήταν ένα σκεύος που χρησιμοποιήθηκε κατά την παράδοση από τον Χριστό στον Μυστικό Δείπνο και δόθηκε στον Ιωσήφ της Αριμαθείας. Εκεί συγκεντρώθηκε κατά την ίδια παράδοση το αίμα και ο ιδρώτας του Ιησού, την ώρα που τον κατέβαζε ο Ιωσήφ από τον Σταυρό.
Μετά από τον θάνατο του Χριστού, ο Ιωσήφ φυλακίστηκε προφανώς σε έναν τύμβο, όμοιο με εκείνον που χρησιμοποίησε για το σώμα του Ιησού. Αφημένος εκεί για να λιμοκτονήσει, επί αρκετά χρόνια τρεφόταν από την μαγική δύναμη του γκράαλ που του παρείχε τροφή και νερό κάθε πρωί με θαυματουργό τρόπο. Αργότερα – και σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή του μύθου – ο Ιωσήφ ταξίδεψε στην Μεγάλη Βρετανία με την οικογένειά του και διάφορους συντρόφους του. Εγκαταστάθηκε στο Ύνυς Βίτριν (Γκλάστονμπερι), αλλά το δισκοπότηρο πήγε στο Κορμπένικ και στεγάστηκε σε ένα θαυματουργό κάστρο, που φυλασσόταν πάντα από τους Βασιλείς του Δισκοπότηρου, απόγονους της κόρης του Ιωσήφ Άννας ή Ενυγκέους και του συζύγου της Μπρονς.
Αιώνες αργότερα, η τοποθεσία του Μεγάλου Κάστρου του Κορμπένικ ξεχάστηκε. Στην αυλή του βασιλιά Αρθούρου, όμως, υπήρχε η προφητεία ότι το Δισκοπότηρο θα ανακάλυπτε και πάλι ένας απόγονος του Αγίου Ιωσήφ. Αυτός ο συγκεκριμένος απόγονος ήταν και ο μόνος που θα μπορούσε να καθίσει στην Επικίνδυνη Θέση, στην Στρογγυλή Τράπεζα. Όταν ένα τέτοιο άτομο έφτασε με την μορφή του Γκάλαχαντ, του γιου του Λάνσελοτ, μαζί με ένα θαυμαστό, αν και σύντομο όραμα του ίδιου του δισκοπότηρου, άρχισε μια αναζήτηση για να βρεθεί το ιερότερο των λειψάνων. Μετά από πολλές περιπέτειες και πολλά χρόνια, οι ιππότες της Στρογγυλής Τράπεζας διέσχισαν την Μεγάλη Βρετανία από το ένα άκρο στο άλλο. Ο Πέρσιβαλ (Πέρεντυρ), ανάμεσά τους, ήταν εκείνος που ανακάλυψε το κάστρο σε μια περιοχή τόσο άρρωστη όσο και ο πληγωμένος βασιλιάς της. Όταν φιλοξενήθηκε από αυτόν τον «Ψαρά» ή «Βασιλιά του Δισκοπότηρου» απέτυχε να ρωτήσει για το γκράαλ και έφυγε με άδεια χέρια. Ο Λάνσελοτ ήταν ο επόμενος που πλησίασε το Κορμπένικ, αλλά του απαγορεύτηκε η είσοδος γιατί ήταν μοιχός. Τελικά, κατέφτασε ο Γκάλαχαντ που του επιτράπηκε να εισέλθει στο παρεκκλήσι και να ατενίσει το Δισκοπότηρο. Την ίδια στιγμή, η ζωή του ολοκληρώθηκε, έφτασε στο μυστικό της τέλος και ο ίδιος μαζί με το δισκοπότηρο υψώθηκαν στον ουρανό.
Το Άγιο Δισκοπότηρο ονομάζεται αρχικά απλό κύπελλο στα έργα του Κρετιέν ντε Τρουά. Η λέξη προέρχεται πιθανώς από την αρχαία γαλλική λέξη γκραάλ που σημαίνει «πλατύ και ευρύχωρο πιάτο ή δίσκος». Αν και συνήθως σκεφτόμαστε το δικοπότηρο ως κύπελλο, στις διαφορετικές εκδοχές του μύθου ή και σε διαφορετικούς μύθους περιγράφεται ως δίσκος, κέρας της Αμάλθειας, κέρας της αφθονίας, ή ακόμα και βιβλίο, ή λίθος.
Καλντρόν, το Μαγικό Σκεύος
Η αναζήτηση κάποιου θείου σκεύους ήταν δημοφιλές θέμα στον αρθουριανό μύθο, πολύ πριν εισάγουν οι μεσαιωνικοί συγγραφείς το ιερό γκράαλ στην βρετανική μυθολογία. Εμφανίζεται στον μύθο του Μπαμπινόγκιον, του Κούλχουτς και του Όλγουεν, αλλά ιδιαίτερα γνωστή είναι η ιστορία του Πρεντέου Άνουφν ή «Λείες του Αλλόκοσμου», όπως τις αφηγήθηκε ο Ταλιέσιν. Ο Αρθούρος και οι πολεμιστές του έπλευσαν για τον κελτικό Αλλόκοσμο για να πάρουν το πετροστόλιστο Καλντρόν (χύτρα) του Άνουφν. Όπως και το δισκοπότηρο, το καλντρόν ήταν δωρητής της αφθονίας, αλλά και μαντικό μέσο της προφητείας. Ανακαλύφθηκε επιτέλους στο Καέρ-Σίντι ή Γουϊντίρ, ένα κρυστάλινο κάστρο-νησί και φυλασσόταν από εννέα νεράιδες. Όμως οι κίνδυνοι ήταν μεγάλοι ακόμα και για τους άντρες του Αρθούρου. Η αποστολή εγκαταλείφθηκε και μόνο επτά επέστρεψαν σπίτι τους
Τα κελτικά καλντρόν χρησιμοποιούνταν για τελετουργικούς σκοπούς ήδη από την ύστερη Εποχή του Χαλκού. Σε τελετουργικές θέσεις στο Λλυν Φάουρ (Γκλάμοργκαν) βρέθηκαν τέτοια σκεύη, αν και το πιο γνωστό παράδειγμα είναι το το Καλντρόν του Γκούντερστραπ, που βρέθηκε στα έλη τύρφης της Γιουτλάνδης (Δανία). Ιδιαίτερα διακοσμημένο με πορτρέτα πολλών κελτικών θεοτήτων, τούτο το σκεύος χωρούσε άλλοτε πάνω από 60 λίτρα υγρού. Το μαγικό σκεύος του Αλλόκοσμου ήταν το καλντρόν της Κέριντβεν, της κελτικής θεάς της Έμπνευσης. Σήμερα την θυμόμαστε σαν γριά μάγισσα που ανακατεύει το τσουκάλι της, αλλά στους αρχαίους χρόνους μαγείρευε στη μαγική της χύτρα ένα ποτό που παρείχε σοφία και γνώση.
Αυτή είναι και η ουσία του άγιου δισκοπότηρου, που μεταφέρει τις ποιότητες της χριστικής φύσης μέσω της θείας κοινωνίας. Μέσω του μύθου για το άγιο δισκοπότηρο, εισέβαλε στον Χριστιανισμό ένα πανάρχαιο έθιμο διά της γνωστικής παράδοσης. Το άγιο δισκοπότηρο υπήρξε το κεντρικό σύμβολο της δύναμης και της ουσίας της τράπεζας του Κάμελοτ. Η συνεκτική του δύναμη υπήρξε σύμβολο ενότητας για μια χώρα που σπαρασσόταν από την βρετανο-σαξονική διαμάχη επί αιώνες. Η ιστορική αλήθεια, όμως, απέχει πολύ από τον μύθο, που εξυπηρετεί τις ανάγκες του ανθρώπου για ολοκλήρωση. Στον μύθο του δισκοπότηρου κρύβεται η ανάγκη του ατόμου να ολοκληρώσει και να ενοποιήσει τα κομμάτια της ύπαρξής του κατευθυνόμενο στην εξατομίκευση που επαγγέλεται η γιουνγκιανή ψυχανάλυση. Στον μύθο του δισκοπότηρου, επίσης, κρύβεται η ανάγκη ενός ολόκληρου έθνους για ειρήνη, ενοποίηση και ολοκλήρωση και από αυτή την άποψη – είτε συμφωνούν είτε διαφωνούν οι ερευνητές της ιστορίας – ο αρθουριανός κύκλος είναι ένας ζωντανός μύθος της ενοποίησης και της μετουσίωσης.
Πού βρίσκεται άραγε το Άγιο Δισκοπότηρο;
Οι πιθανολογούμενοι τόποι ανάπαυσης του περίφημου θρησκευτικού συμβόλου
Το ιερό αντικείμενο της χριστιανικής παράδοσης, το οποίο φέρεται να χρησιμοποίησε ο Ιησούς στον Μυστικό Δείπνο, έχει καθηλώσει το φαντασιακό της ανθρωπότητας με τις θαυματουργές δυνάμεις που υποτίθεται ότι διαθέτει.
Αμέτρητες αποστολές έχουν βαλθεί κατά καιρούς να το ανασύρουν από τη λήθη, από τους Ναΐτες Ιππότες και τους Ναζί μέχρι και τον… Ιντιάνα Τζόουνς!
Και βέβαια αναρίθμητες υποθέσεις, φανταστικά σενάρια και «σκοτεινές» θεωρίες συνωμοσίας για τη φύση του Άγιου Δισκοπότηρου και τον τόπο ανάπαυσής του έχουν δει το φως της μέρας στις δύο χιλιετίες της ζωής του θρύλου της χριστιανοσύνης.
Πού να είναι ωστόσο θαμμένο το Άγιο Δισκοπότηρο που τόσο λυσσαλέα έχουν αποπειραθεί άπαντες να ανακαλύψουν;
Μια σειρά από περιοχές της οικουμένης διεκδικούν την τιμή να φέρονται ότι φιλοξενούν το μυστηριώδες κύπελλο, με τα 10 αυτά μέρη να αποτελούν τα πλέον ξακουστά…
Oak Island – Νόβα Σκότια, Καναδάς
Τον ονόμασαν «Money Pit» και ήταν ο λάκκος που ανακάλυψαν συμπτωματικά τρία παιδιά στο νησί το 1795. Τουλάχιστον έξι άνθρωποι έχουν χάσει έκτοτε τη ζωή τους προσπαθώντας να φέρουν στο φως τον θησαυρό που όλοι ξέρουν ότι κρύβεται εκεί. Όσο περισσότερο μάλιστα διαρκεί η ανασκαφή τόσο πιο αχαλίνωτα καλπάζει η φαντασία: θεωρείται σήμερα ότι ο λάκκος δεν περιλαμβάνει απλώς σεντούκια με χρυσά νομίσματα, αλλά και το ίδιο το Άγιο Δισκοπότηρο, το οποίο υποτίθεται ότι έθαψαν εκεί Ναΐτες Ιππότες από τις αρχές ως τα μέσα του 1300. Η υπόθεση δεν είναι ωστόσο εντελώς αβάσιμη, καθώς υπάρχει μια διάταξη ογκόλιθων στο νησί που σχηματίζει έναν τέλειο σταυρό (250 μέτρα μήκος και 100 μέτρα πλάτος), με την «κεφαλή» του να κοιτά προς την Ανατολή. Όσο για τον λάκκο, μοιάζει να έχει σχεδιαστεί με ιδιοφυή τρόπο, εγκατεστημένος καθώς είναι μέσα σε κανάλι νερού, που φουσκώνει και γίνεται παγίδα θανάτου. Ο θρύλος θέλει έναν ακόμα νεκρό πριν αποκαλυφθεί στη μεγαλοπρέπειά του το Άγιο Δισκοπότηρο…
Chapel of St. Matthew – Roslin, Σκοτία
Ένας από τους θρύλους που εμφανίστηκε και στον «Κώδικα Ντα Βίντσι» του Νταν Μπράουν τοποθετεί το Άγιο Δισκοπότηρο στα μυστικά πέτρινα περάσματα και ερμητικά δωμάτια κάτω ακριβώς από το παρεκκλήσι Collegiate Chapel of St. Matthew στον λόφο Roslin. Αναρίθμητα και ιδιαίτερα περίεργα σκαλίσματα μέσα και γύρω από το παρεκκλήσι τροφοδοτούν ακόμα περισσότερο την υπόθεση (το φιλοτέχνημά τους κράτησε περισσότερο από 40 χρόνια!), ενώ και η ίδια η ανέγερση της εκκλησίας «μυρίζει» Άγιο Δισκοπότηρο: χτίστηκε το 1456 με χρηματοδότηση του αριστοκρατικής καταγωγής ιππότη William Sinclair, που οι φήμες τον ήθελαν να κρατά από το Τάγμα των Ιπποτών του Ναού. Μία μάλιστα από τις κολόνες του παρεκκλησιού φιλοξενεί εξόχως περίεργα σύμβολα (Apprentice Pillar), με τον μύθο να θέλει το Άγιο Δισκοποτήρο να εντοιχίζεται εκεί από τον Sinclair, ο οποίος πέθανε μάλιστα πριν δει τον ναό ολοκληρωμένο. Άλλες εικασίες κάνουν λόγο για τον οικογενειακό τάφο του ιππότη στο υπόγειο της εκκλησίας, με την κρύπτη να παραείναι επιμελώς σφραγισμένη. Το παρεκκλήσι ανήκει ακόμα και σήμερα στους Sinclair, οι οποίοι αρνούνται να δώσουν άδεια για οποιαδήποτε ερευνητική δραστηριότητα στον χώρο…
Glastonbury Tor – Glastonbury, Αγγλία
Η λέξη «Tor» σημαίνει στα κέλτικα «κωνικός λόφος» και αυτό ακριβώς είναι το Clastonbury Tor: το πολυθρύλητο Άβαλον, όπου υποτίθεται είναι θαμμένος ο βασιλιάς Αρθούρος! Στην παλιά μάλιστα ομιλουμένη αγγλική, το μέρος αποκαλούταν «Το Νησί του Άβαλον» (Ynys yr Afalon), με την παράδοση να θέλει τον εντοπισμό των τάφων του Αρθούρου και της Γκουινεβίρ το 1191. Δεν υπάρχουν βέβαια αποδείξεις γι’ αυτό, ξέρουμε ωστόσο ότι ο λόφος αποτέλεσε οχυρό ήδη από τον 7ο αιώνα. Το περίεργο της υπόθεσης είναι η απόλυτη σύμπτωση της αρθούρειας παράδοσης και των θρύλων των Ναϊτών στο θέμα που μας απασχολεί: σύμφωνα λοιπόν και με τους δύο μύθους, οι Ναΐτες επιστρέφουν από την Πρώτη Σταυροφορία φορτωμένοι με όλα τα βιβλικά κειμήλια, τα οποία και θάβουν διάσπαρτα στις Βρετανικές Νήσους, με το Άγιο Δισκοπότηρο να κρύβεται επιμελώς κάπου στο Glastonbury Tor…
Θόλος του Βράχου – Ιερουσαλήμ, Ισραήλ
Ο θρύλος θέλει το Άγιο Δισκοπότηρο να ενταφιάζεται με τον Ιησού κάπου κοντά στον τόπο της σταύρωσης. Το μέρος πιστεύεται ότι ήταν μια σχισμή ανάμεσα σε δύο βράχους στην παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ, με τον έναν να έχει διαβρωθεί πλέον εντελώς και τον άλλο να παραμένει, επισκέψιμο μάλιστα σήμερα, στην κορυφή του λόφου που βρίσκεται πλέον ο Θόλος του Βράχου (Όρος του Ναού / Χαράμ αλ-Σαρίφ). Ο τόπος αποτελεί μάλιστα ιερό έδαφος και για τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες, δίνοντας περισσότερη τροφή στην εικασία. Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση αυτή, το Άγιο Δισκοπότηρο -που φιλοξένησε το αίμα του Ιησού στον Σταυρό- θάφτηκε με το σώμα του Χριστού στον τάφο του. Η ακριβής τοποθεσία του τάφου δεν είναι βέβαια γνωστή, κατά τις Γραφές ωστόσο είναι κάπου κοντά στον τόπο του μαρτυρίου, με τα στοιχεία να συναινούν ότι το ιερό κειμήλιο βρίσκεται κάπου πάνω ή γύρω από τον λόφο…
Cattedrale di San Lorenzo – Γένοβα, Ιταλία
Κι αν το Άγιο Δισκοπότηρο κρύβεται σε κοινή θέα στον Καθεδρικό της Γένοβα, με όλους μας να μπορούν πλέον να το απολαύσουν δωρεάν; Το κειμήλιο είναι ένα μπολ (εικασίες υπάρχουν και για το σχήμα του Άγιου Δισκοπότηρου, αφού πολλοί ισχυρίζονται ότι δεν ήταν κύπελλο αλλά μπολ ή πιάτο) καμωμένο από πράσινο γυαλί: πιστευόταν ότι ήταν σμαραγδένιο μέχρι που ράγισε κάποια στιγμή στα χρόνια του Ναπολέοντα.
Κανείς δεν ξέρει από πού προέρχεται το αντικείμενο, με τον William of Tyre να παρατηρεί ωστόσο το 1170 ότι πρωτοεντοπίστηκε σε τζαμί της Καισαρείας του Ισραήλ το 1101. Η εκκλησία αρνείται μάλιστα σθεναρά να δώσει άδεια για χρονολόγηση του μπολ με τη βοήθεια του άνθρακα…
Catedral de Santa Maria de Valencia – Βαλένθια, Ισπανία
Άλλος ένας πιθανός τόπος που θρυλείται ότι κρύβεται το Άγιο Δισκοπότηρο είναι ο Καθεδρικός της Βαλένθια, με τις υποθέσεις εδώ να διαθέτουν ισχυρό έρεισμα. Αν το ιερό αντικείμενο πράγματι υπήρξε, ενδέχεται να είναι αυτό…
Ήταν το 1960 λοιπόν όταν δόθηκε για χρονολόγηση, με την ακριβή μέθοδο του άνθρακα να τοποθετεί την κατασκευή του μεταξύ 300 π.Χ. και 100 μ.Χ., την ίδια ώρα που ξέρουμε ότι φιλοτεχνήθηκε στη Μέση Ανατολή. Ακόμα κι αν δεν είναι το περίφημο Δισκοπότηρο, η ηλικία του το κάνει εξαιρετικά πολύτιμο και σπάνιο. Καμωμένο από κόκκινο αχάτη, στέκεται πάνω σε χρυσή βάση, την ίδια στιγμή που αποτελεί το επίσημο Δισκοπότηρο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας…
Santa Maria de Montserrat – Καταλονία, Ισπανία
Ο καταλανικός θρύλος συμπίπτει με τον αντίστοιχο γερμανικό του Munsalvaesche και τα πράγματα γίνονται εξόχως ενδιαφέροντα: το «Munsalvaesche» είναι η γερμανική μετάφραση του λατινικού «mons salvationis» (το όρος της σωτηρίας), την ίδια στιγμή που το καταλανικό «Montserrat» μεταφράζεται σε «οδοντωτό βουνό». Το συγκεκριμένο μοναστήρι και αβαείο είναι φωλιασμένο στο βουνό λοιπόν, με τον θρύλο να θέλει το Άγιο Δισκοπότηρο να είναι κρυμμένο στα θεμέλια της εκκλησίας ή κάπου αλλού στο δυσπρόσιτο και γιγαντιαίο σε διαστάσεις βουνό. Η κορυφή του μάλιστα ονομάζεται «Saint Jerome», με το όνομα του αγίου να εμφανίζεται σε πολυάριθμους θρύλους για την τύχη του ιερού κειμηλίου: η παράδοση θέλει τον άγιο να έχει επισκεφτεί την περιοχή στα τέλη του 4ου αιώνα και να έκρυψε εκεί το Άγιο Δισκοπότηρο…
Υπόνομοι της Ιερουσαλήμ – Ισραήλ
Δεν πρόκειται για τον ίδιο θρύλο που το τοποθετεί στον Θόλο του Βράχου. Ο συγκεκριμένος ισχυρίζεται ότι οι Ναΐτες επέστρεψαν με τα χέρια αδειανά κατά την Πρώτη Σταυροφορία, μην έχοντας βρει ούτε το Άγιο Δισκοπότηρο ούτε βέβαια την Κιβωτό της Διαθήκης, καθώς το αποχετευτικό σύστημα της πόλης παρείχε την καλύτερη δυνατή κρυψώνα για τα βιβλικά κειμήλια. Η Ιερουσαλήμ άλλωστε, μια πόλη που δεχόταν συχνά επιδρομές και κατακτήσεις, καλούσε σε κρύψιμο όλων των θησαυρών της, με το εκτεταμένο αποχετευτικό σύστημα να παρέχει ιδανική κάλυψη, γεγονός που αναμφίβολα γνώριζαν οι μαθητές του Ιησού και έθαψαν το Άγιο Δισκοπότηρο δίπλα στην Κιβωτό της Διαθήκης, η οποία μετρούσε ήδη την εποχή εκείνη 600 χρόνια πλήρους εξαφάνισης. Ο θρύλος έχει μια βάση, με το σκάψιμο ωστόσο στους υπονόμους της Ιερουσαλήμ να απαγορεύεται αυστηρά στους κυνηγούς κειμηλίων: μόνο σε αρχαιολόγους επιτρέπεται να φέρουν στο φως μνημεία της αρχαιότητας…
Accokeek – Μέριλαντ, ΗΠΑ
Οι ντόπιοι το έχουν καμάρι: ιησουίτης μοναχός επιβιβάστηκε λαθραία στο καράβι του καπετάνιου John Smith περί τα 1606-1607, με τον μοναχό να έλκει την καταγωγή του από τους περίφημους Ναΐτες Ιππότες. Ο θρύλος που θέλει το Άγιο Δισκοπότηρο να κρύβεται από τους Ναΐτες στην Αγγλία βρήκε λοιπόν τη συνέχειά του: σε μια περίεργη τροπή της μοίρας, το ιερό κειμήλιο πέφτει στα χέρια του άγνωστου ιερέα, ο οποίος εγκαταλείπει άρον-άρον την Ευρώπη για να το κρύψει σε μέρος που κανείς δεν θα αναζητούσε ποτέ. Η τοποθεσία που φέρεται να είναι θαμμένο στο Accokeek παραμένει -βολικά- άγνωστη…
Αποθετήριο Χρυσού των ΗΠΑ – Φορτ Νοξ, Κεντάκι
Ναι, σωστά διαβάζετε, ο θρύλος αυτός θέλει το Άγιο Δισκοπότηρο να αποθηκεύεται στο καλύτερα φυλασσόμενο μέρος του πλανήτη, που ούτε ο ίδιος ο αμερικανός πρόεδρος δεν μπορεί να εισέλθει! Πέρα από τα εξωφρενικά μέτρα ασφαλείας του Φορτ Νοξ, που αντέχει ακόμα και πυρηνική έκρηξη, υπάρχει και σημαντική στρατιωτική δύναμη 30.000 αντρών που του έχει τον νου της, υποβοηθούμενη από ελικόπτερα Απάτσι και άρματα μάχης. Το κεντρικό αποθετήριο χρυσού των ΗΠΑ έχει αποτελέσει κατά καιρούς χώρο φύλαξης πολύτιμων κειμηλίων: από αντίγραφο της Μάγκνα Κάρτα και μια σειρά από αμερικανικά έγγραφα (όπως το Σύνταγμα και η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας) μέχρι και το στέμμα της Ουγγαρίας και μια πλειάδα ακόμα βασιλικών θησαυρών. Ο θρύλος θέλει λοιπόν κρυφό δωμάτιο εντός του θεόρατου χρηματοκιβωτίου που φιλοξενεί από το Άγιο Δισκοπότηρο και την Κιβωτό της Διαθήκης μέχρι και άλλους βιβλικούς θησαυρούς, όπως την Κιβωτό του Νώε και τον Τίμιο Σταυρό…
